انتخاب مسکن های بدون نسخه
آیا عضلاتتان درد می‌کند یا سردرد شدیدی دارید؟ قبل از اینکه برای تسکین درد به سراغ داروها و یا مسکن هایی که در خانه دارید بروید، باید بدانید که چه دارویی را مصرف می‌کنید و مصرف آن چه عوارض جانبی ممکن است ایجاد کند. همیشه قبل از مصرف هر دارویی، برچسب آن را بخوانید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
انواع مسکن‌های بدون نسخه
مسکن‌ها در دو نوع اصلی وجود دارند. استامینوفن (پانادول، تایلنول) و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، که بیشتر با نام NSAID شناخته می‌شوند. هر دوی این مسکن ها به تسکین درد و کاهش تب کمک می‌کنند. NSAID ها شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین)، آسپرین و ناپروکسن سدیم (الیو) هستند. مسکن‌ها در اشکال مختلفی از جمله قرص، کپسول، کپسول ژله‌ای و مایعات موجود هستند. در زیر به کاربردها و ویژگی های این مسکن ها اشاره خواهم کرد.
استامینوفن (Paracetamol / Acetaminophen)
- کاربردها: سردرد، تب، دندان‌درد، درد عضلانی، درد قاعدگی
- ویژگی‌ها: بدون خاصیت ضد التهابی – مناسب برای کودکان و بزرگسالان
- نکات مهم: مصرف بیش از حد استامینوفن می‌تواند به کبد آسیب برساند
- محصولات رایج: استامینوفن ساده، استامینوفن کدئین‌دار (با نسخه)
ایبوپروفن (Ibuprofen)
- کاربردها: دردهای عضلانی، التهاب، تب، سردرد، کمردرد، دردهای قاعدگی
- ویژگی‌ها: ضد درد + ضد التهاب + تب‌بر
- نکات مهم: در افرادی که مشکل گوارشی یا کلیوی دارند با احتیاط مصرف شود
- محصولات رایج: بروفن، ژلوفن، ادویل
ناپروکسن (Naproxen)
- کاربردها: آرتروز، دردهای عضلانی، سردرد، درد دندان
- ویژگی‌ها: اثر طولانی‌تر نسبت به ایبوپروفن، ضد التهاب قوی
- نکات مهم: ممکن است معده را تحریک کند – همراه با غذا مصرف شود
- محصولات رایج: ناپروکسن 250 یا 500 میلی‌گرم
دیکلوفناک (Diclofenac)
- کاربردها: دردهای مفصلی، عضلانی، آرتروز
- ویژگی‌ها: قوی‌تر از ایبوپروفن – به صورت قرص یا ژل موضعی
- نکات مهم: در افرادی با مشکلات قلبی یا معده باید با احتیاط مصرف شود
- محصولات رایج: دیکلوفناک سدیم، ژل موضعی دیکلوفناک
آسپرین (Aspirin)
- کاربردها: درد خفیف، تب، پیشگیری از لخته شدن خون
- ویژگی‌ها: ضد التهاب، ضد درد و ضد انعقاد
- نکات مهم: برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی‌شود – ممکن است باعث زخم معده شود
- محصولات رایج: آسپرین 80 یا 325 میلی‌گرم
آیا سن می‌تواند بر خطر داشتن یا بی خطر بودن مسکن‌ها تأثیر بگذارد؟
سال‌ها پیش، والدین اغلب برای تب و بیماری به فرزندان خود آسپرین بچه می‌دادند. اکنون که پزشکان اطلاعات بیشتری در مورد سندرم ری که یک بیماری نادر اما جدی است که بر مغز، کلیه‌ها و کبد تأثیر می‌گذارد، کسب کرده‌اند، آسپرین برای کودکان و نوجوانان در دوران بیماری ممنوع است. کودکان بیمار می‌توانند با خیال راحت ایبوپروفن و استامینوفن مصرف کنند، البته تا زمانی که دوز مصرفی برای سن و وزن آنها مناسب باشد. سالمندان نیز باید هنگام مصرف مسکن‌های بدون نسخه احتیاط کنند، زیرا احتمال بروز عوارض جانبی در بزرگسالان مسن‌تر بیشتر است.
نوشیدنی‌ها و مسکن‌ها
الکل و مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند ترکیبی خطرناک باشند. بسیاری از داروها، از جمله مسکن‌ها، هشدارهایی در مورد نوشیدن الکل در صورت مصرف دارو دارند. همیشه برچسب را بخوانید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
تاثیر مسکن‌ها بر فشار خون
برخی از مسکن‌های بدون نسخه ممکن است با برخی از داروهای فشار خون بالا تداخل داشته باشند یا می‌توانند فشار خون را در افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا نبوده‌اند، افزایش دهند. اگر داروهای تجویزی فشار خون بالا مصرف می‌کنید، مرتباً فشار خون خود را کنترل کنید و با پزشک خود مشورت کنید تا بفهمید کدام داروی مسکن بدون نسخه برای شما مناسب‌تر است.
حساسیت معده به مسکن ها
برخی از مسکن‌های NSAID مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم می‌توانند برای روده شما مضر باشند. آنها می‌توانند پوشش معده را تحریک کنند و منجر به زخم و خونریزی شوند یا زخم‌هایی را که از قبل دارید تشدید کنند. اگر مجبور به استفاده از مسکن NSAID هستید، با مصرف کمترین دوز ممکن برای کوتاه‌ترین زمان ممکن و مصرف آنها همراه با غذا، به محافظت از معده خود کمک کنید. اگر بیش از یک هفته به طور روزانه به NSAID نیاز دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
مسکن‌ها می‌توانند کلیه‌ها را بیش از حد کار دهند
کلیه‌ها دو عضو پرکار بدن انسان هستند. آنها مواد زائد را فیلتر کرده و تعادل مایعات و الکترولیت‌ها را حفظ می‌کنند، اما داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌توانند در توانایی آنها در انجام این وظایف اختلال ایجاد کنند. استفاده منظم از این داروها می‌تواند بیماری کلیوی را بدتر کرده و منجر به نارسایی کلیه شود. اگر بیماری مزمن کلیه دارید، قبل از استفاده از هرگونه مسکن ضدالتهاب غیراستروئیدی با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است جایگزین‌های مناسب‌تری برای کلیه در دسترس باشد. همچنین، ترکیب الکل با استامینوفن می‌تواند باعث آسیب کلیوی شود. مراقب باشید که این دو را با هم مخلوط نکنید.
ارتباط مصرف مسکن ها با قلب
مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند برای افرادی که مشکلات قلبی دارند، مانند شمشیری دولبه باشند. مصرف روزانه آسپرین با دوز پایین می‌تواند به جلوگیری از لخته شدن خون که می‌تواند منجر به سکته مغزی یا حمله قلبی شود، کمک کند. از سوی دیگر، مصرف طولانی مدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی غیر آسپرینی، به ویژه در دوزهای بالا، می‌تواند با اثر رقیق‌کنندگی خون آسپرین تداخل داشته باشد. همچنین می‌تواند فشار خون را افزایش داده و خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد. افراد مبتلا به بیماری قلبی یا فشار خون بالا باید قبل از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با پزشک خود مشورت کنند. این داروها معمولاً برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی، نارسایی قلبی یا سیروز توصیه نمی‌شوند.
سیروز کبدی (cirrhosis) یک بیماری مزمن و پیشرونده در کبد است که در آن بافت سالم کبد به بافت اسکار (جای زخم) تبدیل می‌شود. این آسیب باعث اختلال در عملکرد طبیعی کبد شده و در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به نارسایی کبد و حتی مرگ شود.
علل شایع سیروز
- مصرف طولانی‌مدت الکل
- هپاتیت ویروسی مزمن B و C
- کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
- بیماری‌های ژنتیکی مانند ویلسون یا هموکروماتوز
- داروها و سموم خاص
- انسداد مزمن مجاری صفراوی مثلاً در بیماری PBC یا PSC
برای شناخت داروی خود، برچسب روی دارو را بخوانید
محصولات ترکیبی بدون نسخه، مانند داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا، اغلب حاوی چندین دارو هستند. برای جلوگیری از مصرف بیش از حد، به لیست مواد تشکیل دهنده فعال نگاه کنید. به عنوان مثال، اگر دارویی حاوی استامینوفن باشد، می‌دانید که باید از مصرف جداگانه بیشتر خودداری کنید. خواندن برچسب‌ها همچنین می‌تواند به شما در جلوگیری از داروهایی که به آنها حساسیت دارید کمک کند.
خطرات کبدی ناشی از مصرف مسکن‌ها
داروهای حاوی استامینوفن و سایر مسکن‌ها معمولاً در صورت استفاده طبق دستورالعمل، ایمن و مؤثر هستند، اما همه داروها خطراتی دارند. استامینوفن برای تسکین درد عالی عمل می‌کند، اما می‌تواند بر کبد شما تأثیر بگذارد. در صورت مصرف بیش از حد استامینوفن، ممکن است آسیب شدید کبدی رخ دهد. همیشه برچسب را بخوانید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید. برای جلوگیری از مشکلات کبدی، بیش از دوز توصیه شده روزانه مصرف نکنید. هنگام مصرف داروهای حاوی استامینوفن، الکل ننوشید. و کمترین دوز ممکن را برای کوتاه‌ترین مدت مصرف کنید. افراد مبتلا به سیروز باید از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) به طور کامل خودداری کنند و استامینوفن را فقط در دوزهای کم مصرف کنند. برای تعیین اینکه کدام مسکن برای شما مناسب است، با پزشک خود صحبت کنید.
بارداری و تسکین درد
وقتی باردار هستید، تقریباً هر چیزی که وارد بدن شما می‌شود، به جنین شما نیز می‌رسد. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی به دلیل افزایش خطر عوارض در نوزاد، معمولاً برای زنان باردار در سه ماهه سوم توصیه نمی‌شوند. اگر درد دارید، برای ارزیابی دلیل ناراحتی خود با متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید. ممکن است درمان‌های خانگی مانند ماساژ یا خیساندن در آب ولرم برای کمردرد مفید باشند. قبل از مصرف هرگونه مسکن، با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که برای شما و جنین بی‌خطر است.
تداخلات دارویی مسکن ها
بعضی از داروها با هم سازگار نیستند. مصرف دو دارویی که با هم سازگار نیستند می‌تواند منجر به تداخلات خطرناک شود. به عنوان مثال، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) با وارفارین که رقیق‌کننده خون است، خطر خونریزی را افزایش می‌دهند. و استامینوفن نیز می‌تواند اثرات آن را افزایش دهد. از آنجا که برخی از تداخلات دارویی می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند، در مورد تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، حتی داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها یا داروهای گیاهی، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
انتخاب یک مسکن بدون نسخه باید با آگاهی از وضعیت سلامت فرد، شرایط پزشکی زمینه‌ای و شناخت دقیق دارو انجام شود. با اینکه بسیاری از مسکن‌ها مثل استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن در ظاهر بی‌خطر به نظر می‌رسند، اما در صورت مصرف نادرست می‌توانند خطراتی برای کبد، کلیه، معده و قلب ایجاد کنند. افراد دارای بیماری‌هایی مانند سیروز کبدی، فشار خون بالا، مشکلات کلیوی یا بارداری باید پیش از مصرف هرگونه داروی مسکن، با پزشک یا داروساز مشورت کنند.
اگر به دنبال خرید مطمئن و آگاهانه دارو و مکمل‌های مجاز هستید، می‌توانید از طریق داروخانه آنلاین خانه دارو به مجموعه‌ای از مسکن‌های معتبر و اطلاعات تخصصی دارویی دسترسی داشته باشید. همچنین اگر ساکن شرق تهران هستید، داروخانه در شهر پردیس با مشاوره رایگان، آماده ارائه راهنمایی‌های لازم برای انتخاب بهترین گزینه دارویی متناسب با شرایط شماست.
برای حفظ سلامت خود، همیشه از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید و اطلاعات دارویی را از منابع معتبر دریافت نمایید.
توسط: حسین طهرانی