علائم و نشانه های کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری است که بدن انسان برای فرآیندهایی مانند سنتز DNA، تولید انرژی و عملکرد سیستم عصبی به آن نیاز دارد. مطالعات نشان می دهد که تا 20 درصد از افراد بالای 60 سال دچار کمبود ویتامین ب12هستند و اغلب به دلیل رژیم های غذایی محدود، عدم جذب، داشتن برخی بیماری ها یا استفاده از برخی داروهای کاهش دهنده ویتامین B12 است.

از آنجایی که توانایی جذب ویتامین B12 از طریق غذا با افزایش سن کاهش می یابد، کمبود آن در افراد مسن شایع تر است. با این حال، این بدان معنا نیست که کودکان و بزرگسالان ، از جمله آنهایی که باردار و شیرده هستند، نمی توانند به کمبود ویتامین ب12 مبتلا شوند. کمبود ویتامین B12 اغلب به اشتباه تشخیص داده می شود و اغلب به دلیل آزمایشات آزمایشگاهی اشتباه می باشد.

 

وقتی ویتامین B12 کم باشد چه اتفاقی می افتد؟

در اینجا به 9 مورد از شایع ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود ویتامین B12 و نحوه تشخیص و درمان این کمبود اشاره خواهم کرد.

1- خستگی

اگر کمبود ویتامین ب12 داشته باشید، احتمالاً احساس خستگی خواهید داشت. سلول های بدن شما برای عملکرد درست به ویتامین B12 نیاز دارند. در واقع داشتن میزان ناکافی از ویتامین B12 می تواند تولید طبیعی گلبول های قرمز خون را کاهش دهد، که این امر می تواند اکسیژن رسانی را مختل نماید.

کمبود ویتامین B12 می تواند باعث کم خونی مگالوبلاستیک شود. این وضعیت منجر به تشکیل گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و نابالغ و اختلال در سنتز DNA می شود. کم خونی مگالوبلاستیک نوعی کم خونی است که ناشی از تخریب و ناکافی بودن گلبول های قرمز خون است. علائم آن شامل خستگی، ضعف، تنگی نفس و تغییرات در لثه‌ها و طحال است. تشخیص این نوع کم خونی با بررسی سوابق پزشکی، آزمایش خون و در صورت لزوم آزمایش استخوان قابل انجام است.

 

2- پوست رنگ پریده یا زرد

مانند بیماری کم خونی فقر آهن، کم خونی مرتبط با کمبود B12 میتواند پوست شما را به دلیل کمبود گلبول های قرمزبالغ و سالم در بدن، رنگ پریده کند.

کمبود ویتامین ب12 همچنین می تواند باعث بیماری به نام یرقان شود که باعث می شود پوست و سفیدی چشم به دلیل میزان بالای بیلی روبین رنگ زردی به خود بگیرند. بیلی‌ روبین یکی از پیگمان‌های زرد رنگ صفراوی است که از شکست و تجزیهٔ طبیعی هموگلوبین حاصل می‌شود و عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوه‌ای مدفوع است.

 

3- سردرد

سردرد یکی از شایع ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود ویتامین B12 در بزرگسالان و کودکان است. 

یک مطالعه در سال 2019 با 140 نفر که نیمی از آنها میگرن را تجربه کردند، نشان داد که سطح ویتامین B12 خون در شرکت کنندگان مبتلا به میگرن به طور قابل توجهی کمتر بود. احتمال ابتلا به میگرن در افرادی که بالاترین سطح ویتامین B12 را داشتند در مقایسه با شرکت‌ کنندگانی که پایین‌ترین سطح ویتامین B12 را داشتند 80 درصد کمتر بود.

 

4- علائم افسردگی

کمبود ویتامین  B12 با خطرابتلا به افسردگی ارتباط دارد. میزان پایین ویتامین B12 در بدن می تواند باعث افزایش سطح اسید آمینه ی حاوی گوگرد به نام هموسیستئین شود و درمتناوبا میتواند با افزایش استرس اکسیداتیو، آسیب DNA و مرگ سلولی در بدن، به ایجاد افسردگی کمک کند.

یک مطالعه در سال 2020 با مشارکت 132 کودک و نوجوان که 89 نفر از آنها مبتلا به افسردگی بودند و 43 نفر بیماری افسردگی نداشتند، نشان داد که شرکت کنندگانی که مبتلا به افسردگی بودند در مقایسه با افرادی که بدون افسردگی بودند، میزان ویتامین B12 پایین تر و میزان بالاتری از هموسیستئین داشتند.

علاوه بر علائم افسردگی، میزان پایین یا کمبود ویتامین B12 میتواند منجر به سایر بیماری های روانی، از جمله روان پریشی و اختلالات خلقی شود.

 

5- مشکلات گوارشی

کمبود ویتامین B12 همچنین مستواند باعث اسهال، حالت تهوع، یبوست، نفخ و سایر علائم گوارشی شود. این مشکلات هم میتواند در بزرگسالان دیده شود و هم در کودکان.

 

6- عدم تمرکز و اختلالات ذهنی

از آنجایی که کمبود ویتامین B12 بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر منفی می‌گذارد، افرادی که میزان ویتامین B12 پایینی دارند و یا کمبود ویتامین ب12 دارند، احساس گیجی داشته و در تمرکز و انجام امور روزانه خود مشکل خواهند داشت.

میزان پایین ویتامین B12 با بدتر شدن عملکرد ذهنی در افراد مسن ارتباط دارد. خوشبختانه، اختلالات ذهنی مربوط به میزان پایین ویتامین B12 می تواند با جبران ویتامین ب12 بهبود یابد.

 

7- درد و التهاب دهان و زبان

گلوسیت یک اصطلاح پزشکی است که به زبان ملتهب، قرمز و دردناک اشاره دارد و میتواند ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد. در افراد مبتلا به این کمبود، گلوسیت می تواند همراه با استوماتیت ظاهر شود که با زخم و التهاب در دهان تشخیص داده می شود.

اگرچه گلوسیت و استوماتیت در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 شایع است، اما می توانند بدون بیماری کم خونی نیز رخ دهند و می توانند نشانه اولیه از کمبود ویتامین B12 باشند. 

 

8- گزگز یا مورمور شدن دست و پا

بسیاری از بزرگسالان و کودکانی که کمبود ویتامین B12 دارند اظهار داشتند که پارستزی، سوزش یا سوزن سوزن شدن را در نواحی خاصی از بدن مانند دست ها و پاها تجربه کرده اند.

متأسفانه، این علامت کمبود ویتامین B12 با علائم مربوط به نوروپاتی دیابتی همپوشانی دارد. نوروپاتی آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا می باشد که می‌تواند باعث درد و بی‌حسی در اندام‌ها شود.

افراد مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می کنند در معرض خطر بیشتری در ابتلا شدن به کمبود ویتامین B12 هستند، زیرا این دارو می تواند جذب ویتامین B12 را در بدن کاهش دهد.

بنابراین، کمبود ویتامین B12 می تواند به اشتباه به عنوان نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده شود. در نتیجه، بسیاری از پزشکان توصیه می کنند افرادی که به طور منظم متفورمین مصرف می کنند، باید از نظر کمبود ویتامین B12 غربالگری شوند.

 

9- دیگرعلائم و نشانه های کمبود B12

علاوه بر علائم بالا، کمبود ویتامین B12 میتواند منجر به موارد زیر نیز شود.

گرفتگی عضلات و ضعف عضلانی: کمبود ویتامین B12 بر عملکرد اعصاب حرکتی و حسی، تأثیر منفی می‌گذارد که می‌تواند باعث گرفتگی و ضعف عضلانی شود.

اختلال در هماهنگی: آتاکسی یا اختلال در تعادل و هماهنگی، یک علامت عصبی است که می تواند ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد و فرد مبتلا به کمبود ویتامین B12 میتواند در راه رفتن و حفظ تعادل مشکل داشته باشد.

اختلال نعوظ: مردان مبتلا به کمبود ویتامین B12 ممکن است اختلال نعوظ را در نتیجه افزایش سطح هموسیستئین در بدن تجربه کنند.

اختلالات بینایی: کمبود ویتامین B12 میتواند باعث اختلال در بینایی شود که احتمالاً به دلیل آسیب به عصب بینایی است.

 

تشخیص و درمان کمبود ویتامین B12 

از آنجایی که علائم کمبود ویتامین B12 انحصارا فقط مربوط به این شرایط نیست، ممکن است تشخیص داده نشود یا اشتباه تشخیص داده شود. اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می کنید، مهم است که آنها را با یک متخصص در میان بگذارید.

موارد زیر می تواند میتواند به کمبود ویتامین ب12 مرتبط باشد.

• اگر از یک رژیم غذایی محدود مانند رژیم گیاهخواری پیروی می کنید
• اگربالای 60 سال هستید
• اگر باردار یا شیرده هستید
• اگر یک بیماری خاص دارید که می تواند سطح B12 را کاهش دهد
• اگر از داروهای کاهش دهنده میزان ویتامین B12 مانند متفورمین یا مهارکننده های پمپ پروتون استفاده می کنید

علاوه بر اطلاع از علائم و معاینه فیزیکی، یک پزشک می تواند با انجام آزمایش های مختلف خون، کمبود B12 را رد کند.

توسط: حسین طهرانی